نمایشگاه گردان ترجمه ای نادرست برای واژه کیوریتور

دوره آموزشی و پژوهشی کیوریتوریال برای اولین بار است که در ایران و به همت مرکز فرهنگی هنری چارسو برگزار می‌شود. به همین منظور جهت معرفی و آشنایی بیشتر با این دوره تصمیم به گفتگو با برگزار کننده آن آقای سعید روانبخش مدیریت مرکز فرهنگی هنری چارسو و همچنین مدرس و برنامه ریز این دوره خانم فرشته موسوی استادیار دانشگاه گلد اسمیت لندن گرفتم.

در ابتدا آقای سعید روانبخش به عنوان برگزار کننده این دوره دررابطه با چرایی برگزاری این دوره، چگونگی شکل گیری آن و اصلا هدف نهایی از برگزاری این دوره توضیحاتی را ارائه دادند:

در رابطه با اینکه چی شد که تصمیم به برگزاری این دوره گرفتیم به درستی یادم نمی آید اما خوب طبیعتا من چون خودم هنرمندم, تو فضای هنر زندگی می کنم, با گالری ها و فضا های نمایشگاهی در ارتباطم, و خوب به طور مثال موسسه من از سال ۸۰ تا ۹۰ مدام فعالیت نمایشگاهی داشت ولی خیلی نتیجه مطلوب رو از این اتفاق ها نمی گرفتم چون جریان های دیگه ای مطرح می شد یکی این که آن موقع دانشجو ها تجربه کمتری داشتند و فضای ما انقدر حرفه ای نشده بود در نتیجه انقدر مسائل نمایشگاه پیچیده نبود, انقدر بیزینس وارد کار هنر نشده بود, می شد گفت این مسائل از ۱۰ سال پیش شدت گرفت.

کم کم این به نوعی به یک احساس نیاز تبدیل شد که دیگه باید به این ایونت ها و نمایشگاه ها جدی تر نگاه می شد چه در موسسه چه در فضای بیرون, یعنی وقتی به گالری ها می رفتم می دیدم که واقعا این اشکال به وجود آمده از این نوع معرفی شدن کیوریتورها جوابگوی نیاز های امروز نیست و اینکه این اسمی که دارد تحت عنوان کیوریتور و نمایشگاه گردان شکل می گیرد واقعا دارد لوس می شود چون صرف برگزاری نمایشگاه  که حالا فرضا دست گالری بوده, یک نفر هم  به عنوان کیوریتور معرفی می شود اما این نمایشگاه ها اتفاقی را ایجاد نمی کنند. خوب این یعنی اینکه ارزش واقعی کار یک کیوریتور معرفی نمی شود به این شکل, خوب من همیشه به این فکر می کردم که چقدر خوب می شد اگر بتوانیم این مسائل رو جدی تر ساماندهی بکنیم و بهش فکر بکنیم و خوب این جریاناتی که خیلی اقتصادی شکل گرفته اگر که یک بخش تئوریک و پژوهشی وارد این کار شود می تواند خیلی تاثیر گذار باشد, نه اینکه انجام نمی شد من بعضی از نمایشگاه ها را می دیدم که چقدر می توانند تاثیر گذار باشند هرچند که زیر حاکمیت قدرت و نفوذی که اقتصاد هنر الان پیدا کرده ممکن هست این نمایشگاه ها کمتر دیده بشوند اما  حتما اهمیت اشان را دارند.

به خاطر همین در ارتباط با گفتگویی که با خانوم موسوی داشتم و مطلبی که در شورای چهارسو مطرح کردم, چون چهارسو برای برگزاری کلاس ها و اصلا فعالیت هایش یک شورای تصمیم گیری دارد تصمیم گرفتیم که این دوره را برگزار کنیم اول به صورت خیلی جدی به این موضوع فکر نکردیم اما بعدا که جلوتر رفتیم دیدیم می توانیم یک دوره یک ساله برایش تعریف کنیم و اساسن از صفر تا صد اش رو پیش بریم. برای همین ما ترتیب فضای لازم را برای امکان این دوره دادیم, خوشبختانه این دوره با حضور دانشجو هایی که خیلی هوشمندن و خیلی همکاری می کنند, بخصوص که ما خیلی به این همکاری برای تهیه کتاب و برگزاری نمایشگاه تمرینی نیاز داریم, برگزار شد.

این دوره قرار هست به صورت سالانه با تغییر و تازه تر شدن مطالب ادامه داشته باشد. کل مطالبی هم که در دوره مطرح می شود همگی اورجینال هستند و مدام ترجمه می شوند که بعدا همین مطالب و سخنرانی ها در قالب یک کتاب منسجم برای اولین بار در ایران به چاپ می رسند و به این ترتیب من فکر میکنم همکارهای خوبی پیدا می کنیم بعد از این دوره این نیاز هم مجموعه ما هم شخص خود من هست که ترجیح می دهم کارم را به کیوریتور واگذار کنم. امیدوارم که این دوره روی کسانی که می خواهند این حرفه را جدی تر ادامه بدهند تاثیر داشته باشد و اینکه اگه ازآن ها سوال پرسیده شد بتوانند جواب درست بدهند که چرا دارند فعالیت کیوریتوری می کنند و اصلا چقدر با این مقوله آشنا هستند.

و در ادامه خانم فرشته موسوی به عنوان مدرس و برنامه ریز این دوره ضمن معرفی خودشان  توضیحاتی را در رابطه با موضوع کیوریتینگ در ایران, نحوه برگزاری این دوره و همچنین معادل فارسی واژه کیوریتور ارائه دادند:

در دپارتمان دانشگاه گلد اسمیت با موضوع Study Curatorial Ability در حال گزراندن دکترا هستم, در واقع مطالعه می کنم که چگونه کیوریتوریال می تواند توانایی های متفاوتی را برای خلق و آفرینش هنری و در این حال به چالش کشیدن فضای اجتماعی سیاسی مطرح بکند، همچنین مدیر هنری MOP Foundation موسسه در لندن هستم, در واقع یک موسسه خیریه هست که فضاهایی را فراهم می کند تا امکان  کمک به هنرمندان جوان توسط هنرمندان شناخته شده تر وجود داشته باشد که شامل بخش های آموزشی و نمایشگاهی و غیره می شود و همچنین به عنوان استادیار در دانشگاه گلداسمیت  به دانشجویان فوق لیسانس در زمینه فرهنگ تصویری درس می دهم.

یک ضرورتی برای کیوریتوریال در ایران هم مطرح شده بود مثل همه جای دیگه، کسانی که با فعالیت هنرهای معاصر یا زمینه های معاصر در هنر در ارتباط هستند متوجه یک بحرانی هستند که در واقع کیوریتوریال رو به عنوان یک متد و ابزار فعالیتی در هنر مطرح می کند, که این ابزار کمک می کند به بازشناسی کردن روش های متفاوت و جدیدی برای خلاقیت هنری, به این معنی که تنها محدود به تولید هنر تنها از طریق اشیا هنری نیست بلکه تولید خلاقیت هنری رو به وسیله ایجاد موقعیت یا بازشناسی موقعیت خلاقیت از طریق باز نما کردن آثار هنری  مطرح می کند و …

همانطور که با جهانی شدن هنر می توانیم این شباهت ها را در همه جای دنیا ببینیم, داخل فضای ایران هم در واقع فضای هنری معاصر دارد به یک سمتی می رود که جوان های هنرمند با هنرشان یک مسائل و مشکلات دیگری را به چالش می کشند که قطعا با هنر مدرن تفاوت دارد به این ترتیب خیلی از اتفاقاتی که در کیوریتینگ داخل ایران افتاده  به یک شکل تجربی بوده و هنوز دانش کیوریتینگ به صورت نظری وارد ایران نشده و در واقع یکی از هدف های این دوره این هست که ببینیم چطور می توانیم یک مطالعه ای بر روی کیوریتوریال داشته باشیم که بتواند بخش های نظری, فلسفی و تمرینی کیوریتوریال را هم زمان شامل بشود که برای این منظور متون و مباحث انتقادی ای را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهیم که  بیرون از ایران به چاپ رسیدن و بحث شدن, در واقع هدف ما ترجمه این دانش به فضای ایران هست و خوب این دوره را در چهار ترم:

• آشنایی مقدماتی با تاریخچه و مباحث معاصر
• نمایاندن، نماینده، بازنمایی
• ضرورت آموزش و تولید دانش
• آرشیو کردن، ثبت و مستندسازی، نمایش و نشر

طراحی کردم, فرمت این کلاس ها هم به صورت سمیناری هست که با گفتگوهایی که بین من و دانشجویان شکل می گیرد حالت آموزی و پژوهشی دارند , ما در کلاس ها یک سری متون را با هم مطالعه می کنیم, رابطه اشان را با فضای معاصر ایران بررسی می کنیم و چون برای ما مهم هست که بخش تئوری و عملی حتما با هم باشد به صورت تمرینی می خواهیم برنامه ریزی کنیم روی برگزار کردن نمایشگاه و همچنین چاپ کتابی از این دوره, من همینطور از همکارانی مثل:  دکتر ویویانا چچیا، بسام البرونی، کرولینا ریتو، میکا سـولا، حمید سوری هلیا دارابی،الهام پوریامهر، ویپش پورچنونت، دکتر استفان نوآتنی و …  به خاطر فعالیت های اشان دعوت کردم تا اگر امکان داشته باشد به صورت حضوری یا از طریق اسکایپ با ما همراه شوند.

درباره خود واژه کیوریتور هم یکی از صحبت هایی که داشتیم و هر چقدر هم که جلو تر می رویم بیشتر به این نتیجه می رسیم که اصرار برای پیدا کردن یک معادل فارسی به نظرم به نوعی بسته کردن فیلد هست. کیوریتور در زبان های مختلف به همان شکل و با تلفظ های مختلف استفاده می شود.کیوریتینگ یک زمینه و بستر فعالیت هنری هست و بیشتر از اینکه ترجمه لغوی این واژه برای ما مهم باشد ترجمه مفهوم و روش کیوریتینگ داخل فضای هنری ایران مهم است. مثلا یکی از پیشنهاداتی که من به شدت با آن مخالفم واژه نمایشگاه گردانی است، که به نظر من کیوریتینگ را خیلی محدود می کند, کیوریتینگ نمایشگاه گردانی نیست یک فیلد خیلی گسترده تری هست که یک بخش آن مربوط به برگزاری نمایشگاه می شود که اتفاقا یکی از دغدغه های معاصر اش این است که  فرا تر از نمایشگاه عمل کند, یعنی اینکه  از یک جایی یک ایده ای شروع می شود و برگزاری  نمایشگاه یک بخشی از کیوریتینگ را تشکیل می دهد نه همه آن را, در نتیجه به نظرم نمایشگاه گردان ترجمه نادرستی برای کیوریتور هست.