محصوریت فضا در معماری و فضای شهری

توماس لامادیو هنرمند فرانسوی از خطوط پیرامونی ساختمانها  که یک حرکت ممتد و پیوسته ای را در فضا ایجاد کرده و منجر به ایجاد فضای محصور که در بین ساختمان‌ها شده، برای ترسیم تصاویر خود استفاده کرده است و به مخاطب این حس را می دهد که در فضای بسته محصور شده است. در واقع آنچه که قصد دارم عنوان کنم، همان محصوریت فضا در معماری و فضای شهری  است که به گونه ای در تصویرسازی نیز به کار گرفته می‌شود. برونو زوی می گوید:” با سازماندهی روش‌های محصوریت، فضا شروع می شود.” که در اینجا لامادیو توانسته توسط عکاسی و با استفاده از عناصر خطی و صفحه ای که توسط نماها و خطوط پیرامونی ساختمان ها ی اطراف شکل گرفته ، فضایی محصور را ایجاد کرده و آثاری را خلق کند.

لامادیو درک متفاوتی از معماری شهری و محیط زیست پیرامون ما دارد. به باور او آنچه را که می توان با تخیلِ بی حد و مرز ساخت، باید نشان داد. از زندگی روزمره گرفته تا طبیعت، همچنین در معماری و فضای شهری، خطوط حضور چشمگیری دارند؛ از جمله این خطوط در فضای شهری می توان به خطوط عمودی دیوارها، خطوط پیرامونی ساختمانها، تیرهای برق، تنه درختان، خیابان ها و … اشاره  کرد.

فضای محصور، مانند فضای داخل یک ظرف به وسیله سطوح مادی ایجاد شده است. از این رو ترکیب این سطوح و میزان محصور بودن فضا، از جمله خصوصیات اصلی هر منظر شهری است. در معماری شهری، محصوریت از طریق عناصر شهری و محله ای ایجاد می شود. در معماری هم، محصوریت از طریق عناصر محصور کننده اولیه مانند کف، سقف، دیوار، ستون تعریف می شوند.

برونو زوی با تعمیم مفهوم فضای معماری، فضای جدیدی با عنوان فضای شهری را نیز تعریف می‌نماید. او بر این عقیده‌است که تجربه فضایی معماری در شهر تداوم می‌یابد.در خیابان‌ها، میدان‌ها، کوچه‌ها، پارک‌ها، استادیوم‌های ورزشی، حیاط خانه‌ها و در هر جایی که ساخته دست انسان خلاءها را محدود کرده و فضاهای بسته‌ای بوجود آورده‌است. اگر در داخل بنایی فضا محدود به شش سطح باشد (کف، سقف و چهار دیوار)، بدین مفهوم نیست که خلاء بسته شده در پنج سطح (مانند یک حیاط یا یک میدان) به جای شش سطح، فضا به شمار نمی‌آید. اما آیا می‌توان حرکت در فضای بزرگراه خط مستقیم و یکنواختی را که کیلومترها در دشتی غیرمسکونی پیشرفته‌ است، به عنوان یک تجربه فضایی مطرح ساخت؟ مسلم است آنچه در جهت دید به‌وسیله یک سطح چه از طریق دیوارسازی و یا از طریق کاشتن درخت و یا به‌وسیله عناصری که فضاهای معماری را متمایز می‌کنند، محدود شده باشد، فضای شهری محسوب می‌شود. زوی با استناد به توضیحات فوق، چنین نتیجه‌گیری می‌کند که هر بنا هم‌زمان دو فضا را بوجود می‌آورد: فضای داخلی که به‌وسیله اثر معماری معین شده‌است و فضای خارجی یا شهری که به‌وسیله آن اثر معماری و آثار نزدیک به آن ایجاد شده‌است.